Page 68 - Ponad słowami kl.1

122 Kompetencje językowe i komunikacyjne

polskie. Wszak mówią o nich przysłowia „Mądry Polak po szkodzie” i „Polak gdy głodny, to
zły”. Tym czasem dawniej były one znane nie tylko w Polsce i wcale nie traktowały o Pola-
kach, lecz o ludziach w ogóle. [...] Jeszcze u Biernata z Lublina czytamy „Kożdy mędrszy po
szko dzie.”. Inni pisarze zaadaptowali je do polskich warunków – owym „każ dym” stał się
„Polak”, co sprawiło, że zaczęliśmy uznawać cechy, o których one mówią, za typowo polskie.
Tymczasem bycie mądrym po szkodzie czy bycie złym, kiedy się jest głodnym, nie są – i nie
były – cechami przynależ nymi szczególnie Polakom. Są to po prostu cechy niektórych lu-
dzi. [...] Większość z nas jednak jest skłonna tak sądzić, ponieważ przyjęliśmy prawdy zapi-
sane w przysłowiach za niepodważalne. [...]
Jak widać, przysłowia są nam potrzebne nie tylko jako ozdobniki języko we. Używamy
ich nie tylko po to, by ująć coś w barwny, czasem zabawny, sposób. Służą jako argumenty
w dyskusji, opisują świat, są życiowymi dro gowskazami. Można zaryzykować stwierdzenie,
że bez przysłów, tak zresz tą jak bez innych form językowych, trudno by nam było stwo-
rzyć porządek etyczny. One pomagają nam porządkować doświadczenia, ustalać hierar chię
spraw i rzeczy, określać dobro i zło. Ułatwiają zrozumienie skompliko wanych zjawisk etycz-
nych - głównie dzięki temu, że sprawy abstrakcyjne sprowadzają do wymiaru konkretu.
Katarzyna Mosiołek-Kłosińska, Wstęp, [w:] Danuta i Włodzimierz Masłowscy,
Przysłowia polskie i obce od A do Z, Warszawa 2003

1. Określ jednym zdaniem temat tekstu.
• Aby ustalić temat tekstu, wykonaj następujące czynności:
1. Przeczytaj uważnie tekst i podkreśl w nim słowa klucze, czyli takie wyrazy, które – Twoim
zdaniem – są ważne dla tekstu, ułatwiają jego zrozumienie. Uwaga: szukaj takich słów,
które powtarzają się w artykule wielokrotnie.
2. Zwróć uwagę na tytuł – stanowi on zwykle istotną podpowiedź dotyczącą tematu.
3. Dokończ zdanie: Tekst mówi o... / Tekst dotyczy... / Tematem tekstu jest...

2. Przeczytaj uważnie poniższy fragment.
Przysłowia, dzięki swej stałej formie, przetrwały nawet kilkaset lat. Chęt nie się nimi posługu-
jemy, gdyż są obrazowe, trochę zabawne i zwykle – dzięki rymom – łatwe do zapamiętania.
Są przyswajane – tak jak cała kultu ra i język – przez kolejne pokolenia. Przejmowana jest
zarówno ich forma, jak i treść. Poznając nowe przysłowia zatem, zaznajamiamy się z zawar-
tym w języku obrazem świata i – na ogół całkiem nieświadomie – przyjmujemy go. Bo język
pełni w naszym życiu szczególną funkcję – jest interpretatorem rzeczywistości.

a) Przekształć podany fragment w taki sposób, aby usunąć z niego wszystkie wtrącenia.
Zapisz przekształcony tekst w zeszycie.
b) Ułóż i zapisz w zeszycie jedno zdanie złożone, które będzie zawierało wszystkie istotne
informacje podane w załączonym fragmencie tekstu.
3. Przeredaguj poniższe wypowiedzenie na zdanie pojedyncze tak, aby zachować wszystkie
zawarte w nim informacje.
Każdy człowiek, używając języ ka, nieświadomie odtwarza obraz rzeczywistości, jaki jego
społeczeństwo w tym języku – także nieświadomie – „zapisało”.
4. Przygotuj w punktach plan tekstu – każdy z akapitów streść w jednym lub dwóch zdaniach.

• Przeanalizuj uważnie poszczególne akapity tekstu – wskaż w każdym z nich najważniejsze
treści.
5. Napisz w zeszycie streszczenie tekstu liczące 40–60 słów.